پرخوری نکردن
در هیچ کاری نباید افراط کرد، پس در خوردن نیز به قول معروف نباید خودکشی کرد. در تعالیم دینی نیز آمده، قبل از سیرشدن بهتر است دست از غذا خوردن بکشیم. امام علی(ع) فرموده است:
«هرکس در خوردن اندازه نگه دارد، تندرستی‌اش فزونی می‌گیرد و اندیشه‌اش سالم می‌ماند (میزان‌الحکمه، جلد اول، ص 116).
بله اندازه نگه‌داشتن در خوراک به اندیشه و سلامت بدن کمک می‌کند. ذهن و بدن هر دو مهم‌اند و سلامتشان به هم ربط دارد که گفته‌اند: «عقل سالم در بدن سالم است.»
می‌بینید، منظور از این توصیه کم‌خوردن نیست، بلکه رعایت اعتدال و اندازه نگه‌داشتن است. به قول سعدی (علیه‌الرحمه):
نه‌چندان بخور کز دهانت برآید
نه‌چندان که از ضعف جانت برآید
(گلستان، باب سوم، در فضیلت قناعت)
متأسفانه هستند نوجوانانی ـ به‌خصوص در میان دختران ـ که به‌زعم خود برای داشتن هیکلی لاغر و به اصطلاح مانکنی، کمتر از مقدار نیاز غذا می‌خورند. در حالی‌که این کار باعث کمبود مواد مغذی می‌شود و آنان را به‌ویژه در آینده درگیر مشکلات جسمی و روحی متعدد می‌کند. بدن در دوران نوجوانی در حال رشد است و به همین دلیل بسیار مهم است که نوجوانان از رژیم غذایی سالم و کافی و متعادل پیروی کنند تا بتوانند انرژی و مواد مغذی لازم را دریافت کنند.
صبحانه را مهم‌دانستن و ترک‌نکردن شام
در میان وعده‌های سه‌گانه، صبحانه را باید مهم بدانید.
طوری برنامه‌ریزی کنید که همیشه صبحانه را با آرامش و در فرصت مناسب میل کنید. برای این کار کافی است چند دقیقه زودتر از خواب برخیزید. متأسفانه یکی دیگر از اشتباهات رایج میان بسیاری از نوجوانان نخوردن صبحانه است، در حالی‌که صبحانه مهم‌ترین وعده غذایی به حساب می‌آید.
خوردن شام را نیز باید جدی گرفت و نباید آن را به هیچ بهانه‌ای کنار گذاشت. پس خوابیدن با شکم گرسنه و خالی به‌‌هیچ‌‌وجه توصیه نمی‌شود.
فاصله‌گذاری غذا با خواب
برای اینکـه خواب راحتی داشته باشیم و معده در حالت مناسبی باشد، بهتر است بین غذاخوردن و خوابیدن، دست‌کم یکی دو ساعت فاصله بیندازیم. حواستان باشد که خواب راحت و دیدن رؤیاهای شیرین ارتباط مستقیمی با زمان و نوع غذاخوردن پیش از خواب دارد. پس شام نباید سنگین و پرحجم باشد.
پاکیزه و بهداشتی‌بودن غذا
اگر تغذیه عامل مهمی در حفظ و ارتقای سلامت در تمام طول دوران زندگی است، پس بهداشت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. از همین‌رو خوراکی‌هایی که مصرف می‌شوند، باید از هر نظر پاکیزه و سالم و از آلودگی‌ها دور باشند. این چیزی است که در تعالیم دینی بر آن تأکید شده است. در قرآن مجید، آنجا که داستان «اصحاب کهف» را نقل می‌کند، آمده است آن‌ها وقتی یکی از افراد را از میان خود مأمور خرید غذا می‌کنند، توصیه و تأکیدشان چنین است که بنگرد کدام‌یک از فروشنده‌ها غذای پاک‌تری دارد و از او خرید کند: «فلینظر ایها ازکی طعاماً» (سوره کهف، آیه 19).
شستن دست‌ها پیش و پس از غذا
در این مورد تأکید بر شستن دو دست است. البته چه بهتر که این کار در قالب وضو انجام شود. رسول خدا ـ درود خدا بر او و بر آلش باد ـ می‌فرمایند: «ای علی، وضو (شستن دست‌ها) پیش و پس از غذا مایه سلامت تن و برکت در روزی است» (الحیاة، جلد 11، ص 346).
و توصیه شده است که وقتی برای غذا خوردن دست‌ها را می‌شوییم، آن‌ها را با چیزی خشک نکنیم.
خوب و کامل جویدن غذا
غذا باید خوب جویده و با بزاق دهان مخلوط شود. باید بدانیم هضم از دهان آغاز می‌شود. جویدن باعث نرم‌شدن و رقیق‌شدن مواد غذایی و ممکن‌سازی احساس مزه غذا و حفاظت مخاط دهان می‌شـود. غذا را بایـد با تأنی خـورد و هـر لقمه را خوب جـوید! از همین‌رو زیـاد و طولانی نشستن سر سفره و با حوصله خوردن از مستحبات شمرده شده است.
البته روشن است کـه طولانی نشستن بر سر سفره به معنی زیاد خوردن نیست. چون در موارد بسیار دیگر فرموده‌اند که پرخوری نباید کرد.
این دو دستور توأمـان نـشان آن است کـه طـول‌دادن به خـاطر خوب‌جویدن است نه زیاد خوردن.
حتی‌المقدور در حال نشسته غذاخوردن
از غذاخوردن هنگام راه رفتن و نیز ایستاده غذاخوردن باید پرهیز کرد. کفش‌ها را نیز باید از پاها درآورد و راحت نشست. موقع راه‌رفتن خون متوجه پاها و عضلات مربوط به راه‌رفتن می‌شود، درحالی‌که زمان غذاخوردن، این معده است که به خون بیشتر نیازمند دارد و معلوم است که در صورت غذاخوردن هنگام راه‌رفتن، هیچ‌کدام از آن‌ها نمی‌توانند نیاز خود را کامل برطرف کنند.
از امام صادق ـ درود خدا بر او باد ـ نقل شده است: «هنگام غذا خوردن راه مرو، مگر آنجا که ناچار به این کار باشی» (مفاتیح‌الحیاة..، ص 143).
و نیز پیامبر ـ درود خدا بر او و خاندانش باد ـ فرموده است: «کفش‌هایتان را به وقت خوردن از پا درآورید، زیرا مایه راحتی پاها می‌شود و سنت زیبایی است» (همان، ص 144).
غذا خوردن با هم و در کنار هم
تا جایی که امکان دارد در کنار خانواده غذا بخورید. غذاخوردن در جمع خانواده مفهومی فراتر از رفع گرسنگی دارد و باعث همدلی، همراهی و تقویت رابطه خانوادگی می‌شود. رسول خدا ـ درود خدا بر او و بر خاندانش باد ـ می‌فرماید: «محبوب‌ترین غذا نزد خدا آن است که دست‌ها بر آن بسیار باشد. جمعی غذا بخورید و پراکنده نباشید؛ چرا که برکت در اجتماع است (مفاتیح‌الحیاة..، ص 147).
دورریز غذا و اسراف نداشتن
بخشی از این کار با مراقبت از حجم غذایی که در بشقابتان قرار می‌گیرد، قابل انجام است. لزومی ندارد که ابتدا ظرفمان را پر کنیم. عادت کنید بار اول برای خودتان کم غذا بکشید و اگر خوردید و دیدید همچنان میل دارید، دوباره برای خودتان کمی دیگر بکشید. به هر حال باید قدردان نعمت‌های الهی بود و از اسراف پرهیز کرد.
روایت شده که پیامبر ـ درود خدا بر او و خاندانش باد ـ نیز همیشه ته ظرفشان را تمیز می‌کردند.
آداب نوشیدن آب
درست است که نوشیدن آب یکی از ساده‌ترین کارهای دنیاست، تا جایی که در فارسی هر کار ساده‌ای را به آب‌خوردن تشبیه می‌کنیم. اما بدانیم همین کار ساده هم برای خودش آدابی دارد.
- در آب‌خوردن نباید زیاده‌روی کرد. متأسفانه این باور غلط در میان مردم وجود دارد که همه باید روزانه حداقل هشت لیوان آب بنوشند. این باور هیچ پایه و اساس علمی ندارد. این کار می‌تواند حتی به آسیب‌رسیدن به بدن منجر شود. قاعده عمومی آن است که اگر انسان تشنه شد، آب بنوشد؛ در غیر این صورت نیازی به نوشیدن آب نیست. در انسان سالم، تشنگی نشانه نیاز بدن به آب است.
- از نوشیدن آب خیلی سرد، به‌خصوص در هوای گرم، باید پرهیز کرد.
- از انداختن یخ در ظرف آب باید خودداری کرد. برای خنک‌کردن آب می‌توان آن را داخل یخچال نگه‌داری و از آن استفاده کرد.
- بین غذا نباید آب خورد. این کار موجب رقیق‌شدن آنزیم‌های گوارشی و بروز اختلال در کار هضم و جذب مواد غذایی می‌شود.